تلألو شور اربعین در قاب هنر دیرین

به گزارش بوشهرنیوز؛ اربعین و راهپیمایی میلیونی و بی نظیرش بزرگترین گردهمایی جهان است. بزرگترین و زیباترین و تأمل برنگیزترین گردهمایی انسانی در جهان معاصر. اما براستی این اتفاق عظیم و حادثه منحصربفرد چه جلوه ای در هنر ایران زمین داشته است؟ بی تردید یکی از جدی ترین و مستعدترین فرازهای بلند تاریخی که به لحاظ تاثیرگزاری اجتماعی هم کاملا بی نظیر و مثال زدنی است واقعه عاشوراست.

واقعه ای که نه تنها یک رویداد صرفا تاریخی نیست بلکه به نوعی محمل یک فرهنگ و یک پویش عظیم ایمانی و منصه ظهور و بروز تمام هویت انسانی به مثابه دلیل خلقت انسان و کائنات است به نوعی که عاشورا را می توان بزرگترین محک تاریخ برای بازنمایی و رو نمایی هویت بشر چه از جهت به ظهور و بروز رسیدن مراتب والای بشری و چه از جهت رونمایی از شقاوت و دنائت نازل ترین مراتب پستی و رذالت او دانست.

از این جهت عاشورا بستری برای روایت یک درام تلخ و شیرین است.از آن جهت که به مظلومیت انسانیت و حقیقت و پاکی منجر می شود تلخ است و تاریک و فاجعه بار اما از آن جهت که به رونمایی از بالاترین مراتب فضل و شرف آدمی منتهی می شود زیباست و دیدنی. آن سان که حضرت عقیله بنی هاشم زینب کبری (س) پس از گذر از روز عاشورا و حوادث مهیب و غریب و فاجعه بار آن، در کاخ سبز یزید بی شرف و سگ صفت،با بیانی شهودی و عرفانی نقاب از چهره ستر عفاف و ملکوت عاشوراییان و فرهنگشان برکشید و در کلامی جاودانه و تاریخی فرمود: و ما رایت الا جمیلا!(جز زیبایی ندیدم)

این عرصه قابلیت و استعداد به تصویر کشیدن والاترین و بالاترین مراتب انسانی را دارد و البته غنی ترین گنجینه فکری و عقیدتی شیعیان است.که حتی شیعیان، اسلام را نیز به مدد عاشورا دارند و اگر نبود عاشورا قطعا چیزی از اسلام برای آنان و برای جهان باقی نمی ماند.آن گونه که حضرت روح الله فرمود:محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.

این اشاره، خلاصه و قطره ای از دریای معارف حقیقت عاشورا برای تذکر و تنبه و توجه به این نکته بود که نرم افزار ما برای استعانت از هنر، در جذب مخاطب و بازگویی و ترویج و تنقیح معارف والای انسانی آنچنان غنی و سرشار است که برای مخاطب امروز هم مورد نیاز و هم بسیار جذاب و عطشناک و مورد ابتلاست.

آنچه در واقعه عاشورا رخ داد کاملا از وجوه دراماتیک برخوردار است. در بحث درام نویسنده نیازمند شخصیت های مثبت و منفی و وقایعی است که در بستر روایت ان بتواند شخصیتها و تیپ هایش را به خوبی و درستی و کمال،به مخاطب بنمایاند.

و براستی چه واقعه ای را از این لحاظ و نیز از جنبه های عاطفی و انسانی دیگر از واقعه عاشورا سرشارتر و غنی تر و واقعی تر و حقیقی تر می شناسیم؟

در واقعه عاشورا شخصیتهای کاملا سپید همچون قمر بنی هاشم عباس بن علی (ع) و زینب کبری (س) را داریم و نیز شخصیتهای کاملا سیاه همچون عمر سعد و ابن زیاد و یزیدابن معاویه.ونیز شخصیتهای سیای که به سپیدی رسیدند و رستگار شدند همچون حر بن یزید ریاحی و نیز شخصیتهایی که سابقا سپید بودند و رزمنده لشکر حق و بعد به سیاهی مطلق رسیدند همچون شمر بن ذی الجوشن و… .

اینها همگی وجوه غنی دراماتیک در عاشوراست و کجاست دست هنرمندی که بخواهد و بتواند به تصویرگری جانانه ای از این واقعه مهم و عظیم تاریخ بشر دست زند؟

تحقیق و تتبع نگارنده این سطور در حوزه بازنمایی و تصویرگری زندگی و منش و آثار و آمال و آلام حضرات و ذوات مقدس معصومین علیهم الصلوه و السلام  در عرصه هنرهای متنوع تصویری خاصه سینما و تلویزیون تا بدین جای کار ماحصلی داشته است که سعی برآن دارد تا به اجمال و اشارت و کنایت یا به قدر وسع مجال به اتمام و اکمام و تفصیل بدان بپردازد.

آنچه به لحاظ تئوریک در بحث پرداخت تصویری معصومین در درام مورد توجه و نیاز هنرمندو محقق است یکی بحث هستی است و دیگری بحث چیستی و چگونگی. و البته بحث دیگری که مقدم یا مؤخر بر این مطرح می‌شود بحث چرایی است و اینکه اساسا چه نیازی به چنین رویکرد و رهیافتی هست و به بیان دیگر اساسا چه نیازی هست که ما برای توجه مخاطب به ذوات مقدس حضرات معصومین به تصور و تصویر و درام و داستان و نمایش و تلویزیون و سینما متوسل شویم و دست یازیم.

پاسخ در خوری که معمولا در این باب داده می شود و نوعی تعمیم یک نیاز سنجی و مخاطب شناسی است همان است که در بحث تاثیر گزاری و فراگیری هنر و به ویژه هنر تصویر گفته می شود و اینکه گستره و بردی که هنر و به ویژه سینما و رسانه در جهان کنونی دارد و تاثیرگزاری ای که بر مخاطب جهانی اش دارد غیر قابل انکار و اغفال و کتمان و توجیه است.

و این البته حرف درستی است و شکی نیست که تسلط نسبی هنر و تصویر هنری بر ذهن و  دیده و دل مخاطب در جهان امروز با توجه -و یا بی توجه- به گسترش و فراگیری اعجاب آور و غیر قابل کنترل رسانه های مختلف در اقصی نقاط جهان قابل حذف و بی اعتنایی هیچکس نیست.

و اینکه بخش قابل توجهی از خوراک فکری این رسانه ها در قالب و با نرم افزارهایی است که نه قابل دفاع لکه نسان گریزو انسان ستیزند و مروج بی دینی و لاقیدی. و مگر دل مؤمن و جان مسؤول می تواند چنین عرصه ای را به یکپارچگی بدینان بسپارد و راه خود برگیرد و بی توجه به جان مردمان آنها را در هلاکی چنین رها کند.

آیا جز این است که یکی از مهم ترین و واجب ترین و مبتلابه ترین عرصه های نیازمند  به جد و جهاد فکری و عملی همین عرصه هنر و رسانه است؟آیا کسانی را به هر دلیل، اعتقادی جز این است؟با کدام معیار و ملاک و درک و ابتلایی؟

آری؛ راهپیمایی اربعین بزرگترین، زیباترین و تأمل برنگیزترین گردهمایی انسانی در جهان معاصر است. اما براستی این اتفاق عظیم و حادثه منحصربفرد چه جلوه ای در هنر ایران زمین داشته است؟

حقیقتا اربعین و راهپیمایی میلیونی و بی نظیرش، بزرگترین گردهمایی جهان است. بزرگترین و زیباترین و تأمل برنگیزترین گردهمایی انسانی در جهان معاصر. اما باز باید از خود پرسید و تکرار کرد که براستی این اتفاق عظیم و حادثه منحصربفرد چه جلوه ای در هنر ایران زمین داشته است؟ بی تردید یکی از جدی ترین و مستعدترین فرازهای بلند تاریخی که به لحاظ تاثیرگزاری اجتماعی هم کاملا بی نظیر و مثال زدنی است واقعه عاشوراست. واقعه ای که بیش از این باید بدان اندیشید.