قصه پر غصه نخل داران مظلوم بوشهر

استان بوشهر در عرصه کشاورزی ظرفیت‌های خوبی دارد که تولید خرما یکی از ظرفیت‌های مهم این استان محسوب می‌شود و تعداد زیادی از کشاورزان در این عرصه مشغول به فعالیت هستند.

حدود شش میلیون اصله نخل در استان بوشهر وجود دارد که خرمای باکیفیت و مطلوبی در استان تولید می‌شود و می‌تواند در بازارهای جهانی فروش خوبی داشته باشد.

شهرستان دشتستان به عنوان قطب اصلی تولید خرمای استان بوشهر محسوب می‌شود و با توجه به اینکه بخش عمده نخیلات استان در این شهرستان قرار دارد، بیشترین میزان تولید خرمای استان نیز مربوط به دشستان است.

مناطق آب‌پخش و سعدآباد دارای بیشترین تراکم نخیلات هستند و بخش عمده مردم این بخش‌ها در عرصه کشاورزی و خصوصا در زمینه نخل و خرما فعالیت دارند و به نوعی اقتصاد و معیشت مردم این مناطق به نخل‌ها بسته است.

سالانه حدود ۱۶۰ هزار تن خرما در استان بوشهر تولید می‌شود که شهرستان دشتستان به عنوان قطب تولید خرمای کشور، ۷۰ درصد از خرمای استان بوشهر را تولید می‌کند.

با وجود اینکه طی سال‌های گذشته یکی از مهمترین دغدغه‌های نخلداران فروش محصول بود و سود کمی از این فروش نصیب آنها می‌شد، اکنون چندسالی است که دغدغه دیگری نیز به آنها اضافه شده است و آن هم کمبود آب برای آبیاری نخیلات است.

کاهش دوره‌های آبیاری نقش مهمی در کاهش کیفیت و کمیت محصول نخیلات دارد و کاهش تولید مساوی با ضربه سنگینی به اقتصاد خانواده‌های نخلداران و کارگران فعال در نخل‌ها استاز گذشته تاکنون اغلب نخیلات شهرستان دشتستان و خصوصا در آب‌پخش و سعدآباد به صورت غرق‌آبی آبیاری شده‌اند و هرساله پنج دور آبیاری برای آنها پیش‌بینی شده بود که در سال‌های اخیر شاهد کاهش مستمر تعداد دوره‌های آبیاری هستیم.

کاهش تعداد دوره‌های آبیاری نقش مهمی در کاهش کیفیت و کمیت محصول نخیلات این منطقه دارد و کاهش تولید مساوی با ضربه سنگینی به اقتصاد خانواده‌های نخلداران و کارگران فعال در نخل‌ها است.

سد رئیسعلی دلواری در سال‌های اخیر بر روی رودخانه تغذیه‌کننده نخیلات دشتستان ایجاد شده است تا شاید کمکی باشد برای ذخیره‌سازی آب و تامین آب مورد نیاز نخیلات در دوره‌های مختلف آبیاری.

حجم آب ذخیره شده پشت سد مخزنی ۶۹۵ میلیون متر مکعبی رئیسعلی دلواری در سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته است و با توجه به آبگیری ناچیز آن، این سد نتوانسته است آب مورد نیاز نخیلات را تامین کند.

البته از ضعف مدیریت منابع آبی هم نباید به راحتی گذشت؛ کشاورزان عقیده دارند با همین مقدار آبی که در پشت سد وجود دارد نیز می‌توان تعداد دوره‌های آبیاری بهتر و بیشتری را برای نخیلات تدارک دید.

کشاورزان عقیده دارند با همین مقدار آبی که در پشت سد وجود دارد نیز می‌توان تعداد دوره‌های آبیاری بهتر و بیشتری را برای نخیلات تدارک دیدعلاوه بر مدیریت نامناسبی که در عرصه توزیع آب در سطح نخیلات وجود دارد، برخی تصمیم‌ها که به دور از تدبیر بوده است، باعث شده تا آبی که سهم نخیلات است، راهی اراضی کشاورزی دشت شبانکاره شود که اغلب به کشاورزی فصلی اختصاص دارند.

بر اساس اسناد و حق‌آبه سد رئیسعلی دلواری تنها در صورتی می‌توان آب را به اراضی دشت شبانکاره سرازیر کرد که سهم نخیلات منطقه آب‌پخش و سعدآباد از این آب داده شده باشد و اضافه آب به دشت‌ها برود ولی در سال‌های اخیر هیچ‌گاه این حق نخیلات ادا نشده است.

افزایش حق‌آبه و کاهش آبدهی

محمد حیاتی از کشاورزان شهرستان دشتستان گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر علی‌رغم افزایش نرخ‌ حقابه نخیلات، شاهد کاهش تعداد دورهای آبیاری هستیم که این کار به نوعی پایمال شدن حق کشاورزان است.

وی اضافه کرد: با کاهش تعداد دوره‌های آبیاری از پنج دوره به دو دوره و شاید بهتر بگوییم یک دوره که آنهم با کیفیت نیست، شاهد کاهش کمیت و کیفیت تولید خرمای نخلداران هستیم و مشکلات زیادی برای ما ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد: با ایجاد و ساخت و تکمیل سد رئیسعلی دلواری انتظار داشتیم که آبیاری نخیلات با تعداد دوره‌های بهتر و بیشتر انجام شود ولی سال به سال شاهد کاهش تعداد دوره‌های آبیاری هستیم.

حیاتی تصریح کرد: اینکه نخیلات با کمبود آب روبرو باشند و تعداد دوره‌های آبیاری آنها کاهش یابد و بخشی از سهم آب آنها به دشت‌های صیفی‌کاری سرازیر شود،‌ نوعی بی تدبیری است که نابودی نخیلات را در پی خواهد داشت.

مسئولان مانع نابودی نخیلات شوند

آرش عربزاده یکی دیگر از نخلداران گفت: تصمیم مسئولان برای انتقال آب به اراضی دشت‌های شبانکاره اجحاف در حق نخلدارانی است که با هزاران امید نخل‌های را پرورش داده و تا اینجا رسانده‌اند.

وی با بیان اینکه حیات نخلداران و معیشت کشاورزان این منطقه وابسته به همین آبیاری است، تصریح کرد: انتظار می‌رود مسئولان با تصمیمات عاقلانه و تدابیر هوشمندانه مانع از نابودی نخیلات شوند.

نگرانی نخلداران از تصمیمات نامناسب

نشست کارگروه ماده ۱۱ آب کشاورزی استان بوشهر به ریاست استاندار بوشهر برگزار شد و عبدالکریم گراوند استاندار بوشهر در این نشست خواستار تشکیل کارگروه ویژه تعیین سهمیه آب نخیلات استان بوشهر شد.

استاندار بوشهر افزود: برای توزیع مناسب آب نخیلات استان، یک کارگروه شامل معاون عمرانی، رئیس سازمان برنامه بودجه، مدیرعامل آب منطقه ای و مدیرکل جهاد کشاورزی تشکیل و سهمیه آب بخش نخیلات استان به احتساب حداقل ها تشکیل شود.

وی بیان کرد: باید برای توزیع آب سد رئیسعلی دلواری، وضعیت محیط پیرامونی و کشاورزی منطقه مد نظر باشد و بر اساس نیازمندی‌های منطقه، از آب سد بهره برداری کنیم.

استاندار بوشهر تاکید کرد: رهاسازی آب سد به گونه‌ای باید که به کشاورزان و اراضی کشاورزی در منطقه آسیب نزند، با وجود اینکه بارش‌های امسال مطلوب بوده باید از این ظرفیت به نفع کشاورزان استفاده کنیم.

گراوند تصریح کرد: پیش بینی‌های لازم برای مقابله با مشکلات تامین آب بخش کشاورزی با حضور همه دستگاه‌های مسئول اندیشیده شود.

وی بیان کرد: کارگروه ویژه برای تعیین سهمیه آب نخیلات با دقت نظر سهمیه را مشخص کرده و در صورت افزایش بارندگی در زمستان، ذخیره سازی خوبی صورت خواهد گرفت.

شاپور رجایی مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر نیز اظهار داشت: در راستای تامین آب نخیلات نیاز داریم که سالانه ۱۴۳ میلیون مترمکعب از آب سد رئیسعلی دلواری برای نخیلات تامین شود.

وی با اشاره به اینکه تنها ۳۰ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری نخیلات در دست داریم، افزود: به همین دلیل در تابستان آینده با کمبود ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری نخیلات در استان بوشهر روبرو هستیم.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر اضافه کرد: تا پایان تابستان امسال میزان ذخیره سد رئیسعلی دلواری به ۶۸ میلیون متر مکعب رسیده بود که با بارش‌های پائیزی ۹۲ میلیون متر مکعب آبگیری انجام شده است.

وی میزان ذخیره سد رئیسعلی دلواری را در دحال حاضر ۱۵۸ میلیون متر مکعب عنوان کرد و ادامه داد: ۷۱ میلیون متر مکعب از این میزان حجم تعادلی سد است که مجوز برداشت آن در اختیار وزیر نیرو است.تنها برای ۸۷ میلیون متر مکعب آب پشت سد رئیسعلی می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم.

حال نخلداران چشم‌انتظار هستند که ببینند تصمیم مسئولان عاملی برای نجات نخل‌ها می‌شود و یا اینکه تصمیمی اتخاذ می‌کنند که نابودی نخل‌ها را در پی خواهد داشت.

نابودی نخیلات زمینه‌ساز نابودی بسیار از مشاغل مرتبط آب نخل و خرما است و اگر هم نخیلات نابود نشوند، کاهش تعداد دوره‌های آبیاری ضربات سنگینی بر کیفیت و کمیت خرمای تولیدی خواهد زد که معیشت نخلداران را از شرایط کنونی نیز بدتر خواهد کرد.

مسئولان سال‌ها است که از اجرای طرح نخلستان و ایجاد شبکه‌های آبیاری تحت فشار در نخلستان‌های دشتستان حرف می‌زنند و حالا پایلوت طرح نیز اجرا شده است و تکمیل آن می‌توانند زمینه‌ساز بهره‌برداری بهتر از منابع آبی موجود باشد.