اخلاق رسانه ای در یک نگاه

به گزارش بوشهرنیوز، در ۱۵۸ سال پیش، میرزا محمد صالح شیرازی، انتشار اولین روزنامه در ایران، با نام کاغذ اخبار را آغاز کرد. از آن تاریخ به بعد، مطبوعات کشور، دوره های پرفراز و نشیبی را به چشم دیده و طوفان های بسیاری را پشت سر گذاشته اند. امروزه واژه رسانه طیف وسیعی اعم از مطبوعات چاپی، نشریات الکترونیکی، سینما و سایر تریبون هایی را در بر می گیرد که در امر اطلاع رسانی و تبیلغات فعالیت حرفه ای دارند.

در این مقاله روی سخن با مطبوعات چاپی و نشریات الکترونیکی و پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی است که امر خطیر آگاهی بخشی را در جامعه بر عهده دارند و برای رسیدن به جایگاه واقعی خویش بایستی با شناخت مخاطب و خواست های او پاسخگوی نیاز های خبری و اطلاعاتی آن باشند. هم مطبوعات و هم خبرنگاران احتیاج به تحولی عمیق در برقراری ارتباط دوسویه، نزدیک و صمیمی با مخاطبان، جلب حمایت مسئولان و باور کردن خود دارند. قبل از آن به اخلاق رسانه ای بپردازیم لازم است ابتدا به بحث درباره رسانه ی اخلاقی اشاره کرد.

هدف از انتشار نشریات فارغ از زمینه های معمول اطلاع رسانی سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و … است و آن هدف نهایی و رویکرد محتوایی رسانه هاست. در جهان بینی اسلامی مبحث توحید جزء اصول و پایه های اصلی شمرده شده و دانشمندان علم کلام در شاخه های توحید عملی و توحید نظری به صورت مبسوط به این مباحث پرداخته اند. انتظار از رسانه به عنوان وسیله ای برای ارتقا به اهداف والاتر، یا تعریف رسانه با هویتی سخیف و سبک همیشه محل بحث بوده است. شعارهای پوچ «رسانه برای رسانه» یا «اطلاع رسانی برای اطلاع رسانی» حرف های باطلی است که در هیچ جای دنیا عملی نشده و نخواهد شد.

خواص اهل علم می دانند هر کجا از این گونه شعارها داده شود باید پرانتزی باز کرد و درون آن نوشت «اطلاع رسانی و رسانه برای حفظ منافع صاحبان ثروت های نامشروع یا برای سرگرمی و تخدیر شهروندان برای جدا کردن آنها از مفاهیم عالی انسانی و الهی». بر اساس جهان بینی الهی محتوا و رویکرد هر رسانه ای فارغ از شکل و روش آن تنها می بایست «تعالی انسان ها» باشد. اطلاع رسانی برای تعالی انسان؛ رشد آگاهی و در نهایت فهم او از شاخصه های صحیح زندگی الهی را در بردارد.

و در یک کلام رسانه در نظام اسلامی باید در راستای پیشبرد اهدافی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی بیان شده است گام بردارد تا زمینه رشد دادن انسان در حرکت بسوی نظام الهی (والی الله المصیر) و شکوفایی استعدادها به منظور تجلی ابعاد خداگونگی انسان فراهم آید. (تخلّقوا باخلاق الله) برای نیل به رسانه اخلاقی می بایست وضعیت فرهنگی پیشینه تاریخی، وضعیت اجتماعی موجود و همچنین شخصیت روزنامه نگاران مورد توجه قرار گیرد. تا جایی که می توان یک روزنامه نگار را به عنوان یک رهبر بزرگ سیاسی مطرح نمود و یا او را به عنوان عنصری فعال در آگاه سازی عمومی موثر دانست. در اخلاق رسانه ای، اصحاب رسانه می بایست خود را مبلغ بدانند تا با انگیزه های الهی و معنوی و تکلیف شرعی و از روی عشق به هدایت انسان ها بپردازند.

اخلاق رسانه ای ایجاب می کند تا از قرآن بیاموزیم اولین شرط در امر پیام رسانی، شرح صدر است. دل و سیع و ظرفیت وسیع به اندازه ی دنیا داشتن است. نکته دیگر این است که صاحبان و دست اندرکاران رسانه ها از جایگاه واقعی رسانه اطلاع کافی داشته باشند. و در گسترش اعتماد میان رسانه ها مدیران کشور که نکته ای مهم و کلیدی در حوزه اطلاع رسانی و همچنین بهبود برنامه های در حال اجرای مدیران است تلاش نمایند. آنچه یک روزنامه نگار را در جایگاه اصلی خود حفظ می کند، آگاهی نیست بلکه نقادی آگاهانه است. نقد کردن و نقد پذیر بودن مانند مداد دو سری است که یک سر آن جامه به نقد کشیده می شود و با سر دیگر آن اشتباهات فردی پاک می شود. خبرنگاران و روزنامه نگاران بزرگ تاریخ با روحیه نقادی خویش، کنجکاوی روبه رشدی را در زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و رفاه عمومی دنبال کرده اند و سرانجام باعث خیر و فواید بی شماری به جامعه و مردم گشته اند.

اخلاق رسانه ای حکم می کند تا خبرنگار «حقایق نگار» باشد. از مردم و برای مردم باشد تا حرفش به دل مردم بنشیند. و به جای اختلافات کودکانه یا تقلیدها یا به رخ کشیدن های معمول، دغده اصلی خود را راهکارهای تعالی خود و شهرندان قرار دهند. اگر فعالیت رسانه ای منطبق بر اخلاق کریمه و اسلامی باشد، می تواند اهالی سیاست را وادار نماید که اگر خارج از معیار تقوا عمل نمایند و منافع فردی و گروهی خود را بر منافع عامه مردم و رویکردهای اصیل و ارزشی فرهنگ اسلامی ترجیح دهند با شمشیر تیز مطبوعات راست خواهند شد.

در هر صورت چون رسانه ها آینه ی نمای افکار و اراده ی مردم هستند می بایست رسانه ها کرامت انسانی، عدالت، آزادی خواهی و تمام ارزش های انسانی و اسلامی نمایان شود تا جامعه اسلامی در بنیان گذاشتن تمدن بزرگ و نوین در جهان معاصر مسیر بالنده خود را ادامه دهد. اخلاق رسانه ای چیزی جز الگو گرفتن از سیره نبوی و امامان معصوم نیست. اصحاب رسانه نقش و مسئولیتی عظیم درپیشگاه خداوند دارند.زیرا خداوند از دانایان عهد و پیمان گرفته است